Ngô Nhân Dụng
Gần đây tôi trở lại cái thói quen hay lẩm nhẩm bài Bình Ngô
Ðại Cáo của Nguyễn Trãi. Ðem đạo nghĩa để thắng hung tàn - Lấy chí nhân mà thay
cường bạo. Ðọc xong bỗng thấy cái xương sống lưng mình đứng thẳng hơn, y như có
người kéo cho đầu mình bắt phải ngẩng lên vậy. Hồi còn trẻ tôi dậy học trò môn
lịch sử, đã có lúc hành hạ các em nhỏ bằng bài văn này. Khi học đến đoạn Lê Lợi
kháng Minh, tôi đố các học sinh, ai học thuộc lòng bài Ðọc Bình Ngô Ðại Cáo sẽ
được 20 điểm. Không hiểu sao hồi xưa các thầy cô ở nước ta hà tiện, với môn sử,
địa điểm tối đa thường chỉ cho tới 15, 16. Cho nên nghe nói 20/20 nhiều em học
trò cũng hăng hái chấp nhận lời thách đố của thầy giáo.
Tôi không ngờ, có rất nhiều học sinh hồi đó, những năm 1960 ở
Sài Gòn, đã học thuộc lòng bài Ðọc Bình Ngô Ðại Cáo, bản dịch rất văn chương
chép trong Việt Nam Sử Lược. Tới ngày trả bài, nhiều em xin lên đọc, phải cho
các em đọc theo lối tiếp sức. Một em đọc nửa chừng, ông thầy ra hiệu cho một em
khác đọc tiếp, rồi trở lại người cũ hay đổi sang người mới, em nào cũng phải sẵn
sàng đọc tiếp, tức là phải thuộc lòng cả bài Ðọc Bình Ngô Ðại Cáo. Khi chấm dứt,
“Bá cáo xa gần, ngỏ cùng nghe biết” thì cả lớp vỗ tay; thầy lẫn trò đều nghẹn
ngào. Bởi vì khi cùng nhau đọc và nghe bài đại cáo này, lòng yêu nước thế nào
cũng dâng lên, bồi hồi nhớ các tổ tông đời trước!
Một nửa thế kỷ đã qua, bây giờ tôi chắc nhiều học sinh cũ của
tôi vẫn còn nhớ bài Ðọc Bình Ngô Ðại Cáo, dưới ngòi bút dịch nhuần nhã cao sang
của Bùi Kỷ. Nhiều người sau này đã dịch cách khác, có thể đúng, sát nghĩa hơn;
nhưng không thể coi là những áng văn chương như bản dịch Bùi Kỷ. Tôi hy vọng
các em vẫn còn có thời giờ lâu lâu đọc lại, thưởng thức những lời văn trác tuyệt
đó. Chính tôi có những lúc thấy mình đang lẩm nhẩm, “Giang san từ đây mở mặt -
Xã tắc từ đây vững nền.” Chợt thấy mình đang đọc, xong rồi lòng ngẩn ngơ.
Cho nên, tôi nảy ra một ý kiến muốn đề nghị với các thầy,
các cô giáo, ở Việt Nam cũng như ở các nước khác. Tại sao chúng ta không tổ chức
một ngày giỗ Lê Lợi bằng một buổi đọc Bình Ngô Ðại Cáo? Tháng Tám Âm lịch sắp tới
có hai ngày giỗ ai cũng nhớ: Hăm mốt Lê Lai, hăm hai Lê Lợi. Hồi nhỏ, có lần
tôi đã được dự lễ ở ngay tại Ðền Vua Lê bên cạnh hồ Hoàn Kiếm, Hà Nội. Bây giờ
đúng là lúc nên cho các bạn trẻ ở nước ta đọc lại Nguyễn Trãi, nhớ lại công ơn
Lê Thái Tổ. Nhân ngày giỗ vua Lê, học sinh tiểu học, trung học tất cả các làng,
các tỉnh, khắp nước Việt Nam hẹn nhau một giờ cùng tụng đọc bài Bình Ngô Ðại
Cáo. Các em không cần học thuộc lòng, cứ cầm bản văn đọc dõng dạc trang nghiêm
cũng quý lắm rồi. Chắc tổ chức ở trong trường thì không ai gọi là biểu tình.
Không cần phải xin phép xin tắc gì cả. Ở nước ngoài thì càng dễ tổ chức hơn nữa.
Ðọc trong chùa, trong nhà thờ càng thêm nghiêm trang.
Nhiều người sẽ phản đối, vì sợ các em học sinh không hiểu hết
được cả bài Bình Ngô Ðại Cáo. Chuyện đó tự nhiên; nhưng không hiểu thì phải học
cho hiểu. Bố mẹ, thầy cô phải học trước cho rõ nghĩa từng câu, rồi giảng lại
cho các em hiểu. Không nên lười, không nên ngại khó. Cái công mình học cho hiểu
nghĩa bài Bình Ngô Ðại Cáo không khó nhọc bằng công các cụ Lê Lợi, Nguyễn Trãi
đời xưa đánh giặc Minh suốt 10 năm đâu!
Có người còn than phiền là bài văn này, ngay cả bản dịch ra
tiếng Việt của Bùi Kỷ, cũng có nhiều chữ Hán quá. Như vậy có gì mâu thuẫn
không? Một bản văn nêu cao ý chí cương cường của dân Ðại Việt chống lại cuộc
xâm lăng và âm mưu Hán hóa của vua chúa bên Tàu, không lẽ mình lại cứ sử dụng đầy
chữ Hán như thế? “Nhật nguyệt hối rồi lại minh - Càn khôn bĩ rồi lại thái!” Sao
không nói ra tiếng Việt ròng cho chúng cháu nhờ!
Xin nhắc: Những chữ đó đều thuộc vào tiếng Việt từ lâu rồi.
Ông anh tôi tên là Nhật, cô em tên là Nguyệt, bộ tưởng họ người Trung Quốc hay
sao? Nói đến “Càn Khôn” mà e ngại là mình ăn phải đũa người Trung Hoa, thế thì
không nghe bà chúa thơ nôm Hồ Xuân Hương nói, “Miệng túi càn khôn thắt lại rồi;”
nghe mà cười khúc khích với nhau hay sao? Nếu không chịu học thì làm sao biết
mà cười? Những chữ đó, chúng không có quốc tịch. Ở bên Trung Quốc nó là chữ
Tàu; qua biển sang Nhật nó thành tiếng Nhật; sang đến nước ta nó là tiếng Hán
Việt. Ai nuôi nó thì nó thành đứa con ngoan ngoãn cho mình sai bảo. Còn ai từ
chối nó thì nó đi mất luôn. Thế khi mình đi biểu tình, hô to, “Ðả đảo Trung Quốc
xâm lược” thì mình đang nói tiếng gì đây? Cả sáu chữ được hô lên đều là gốc
Hán, là con nuôi cả! Tổ tiên chúng ta đã gom chúng lại, nuôi nấng chắt chiu được
mấy chục ngàn tiếng mới, gọi là tiếng Hán Việt, truyền lại cho con cháu xài
trong cả ngàn năm. Bây giờ tính đem đổ xuống sông xuống biển hết hay sao?
Có người lớn cái đầu, 40, 50 tuổi mà vẫn cứ e ngại, bảo rằng
mình rất khâm phục con người Nguyễn Công Trứ, nhưng không thể đọc thơ ông được.
Vì trong đó toàn chữ Hán. Ðọc lên tưởng như mình hóa thành người Trung Hoa!
Người nói câu đó rõ ràng là thời còn ít tuổi đã mất cơ hội học
đến nơi đến chốn. Cho nên khi lớn lên, không muốn học, sợ khó. Mà đó chỉ là học
có mấy chục chữ Hán Việt trong một bài thơ, mà đã sợ khó rồi. Bèn tự trừng phạt,
không cho mình đọc thơ Nguyễn Công Trứ nữa. Mà thực sự, có ai bắt chúng ta phải
học chữ Hán đâu. Chỉ cần nghe đọc lên thì hiểu cái tiếng gốc chữ Hán ý nghĩa thế
nào thôi. Người Trung Hoa viết thế nào, không cần biết. Hãy tưởng tượng một học
sinh người Nhật phải học chữ Hán thế nào thì thấy việc học thơ cổ của mình dễ ợt.
Nước Nhật chưa bị người Trung Hoa đô hộ ngày nào, nhưng trong ngôn ngữ họ bắt
cóc đem chữ Hán về nuôi và dùng, đông đúc cũng bằng một nửa số chữ thông dụng.
Một người Nhật biết chữ có nghĩa là phải biết vài ngàn chữ
Hán. Nhìn chữ người Hoa viết thế nào phải đọc lên được, hiểu được nghĩa. Mệt nhất
là phải biết cách viết chữ đó, viết đúng thứ tự, có 10 nét thì nét nào viết trước,
nét nào viết sau. Ở nước Nhật 99% dân biết chữ. Một học sinh qua bậc tiểu học
phải biết mấy trăm chữ, học hết trung học phải biết mấy ngàn chữ, tất cả được
quy định trong chương trình giáo dục. Nếu không học thì lớn lên cầm tờ báo
không đọc được!
Nghĩ đến công khó nhọc của các học sinh Nhật thì phải thấy
mình học thêm một chút để hiểu bài Bình Ngô Ðại Cáo là việc dễ như không. Cả nước
cùng học lại, cùng hiểu nghĩa bài Bình Ngô Ðại Cáo thì 90 triệu trái tim cùng đập
theo một nhịp. Ðến nước sông Hồng cũng phải sôi lên đỏ rực, nước Cửu Long cũng
phải cuồn cuộn dâng trào.
DienDanCTM
nguồn: http://www.nguoi-viet.com
RSS Feed
Facebook
Twitter
0 comments:
Đăng nhận xét