Thái độ của các nước khi vắng TT Obama tại 2 hội nghị thượng đỉnh

Ngô Quảng

DienDanCTM

Theo dự tính thì Tổng thống Hoa Kỳ, ông Obama sẽ lên đường sang đảo Bali của Indonesia để tham dự Diễn đàn Hợp tác Kinh tế châu Á-Thái Bình Dương (APEC) và sau đó đến Brunei dự tiếp Hội nghị Thượng đỉnh Đông Á (EAS) mở rộng. Sau hai hội nghị này, Tổng thống Obama còn dự định sang công du Malaysia và Philippines. Thế nhưng vào phút cuối, Tổng thống Obama đã hủy bỏ chuyến đi Á châu lần này vì chuyện chính phủ Mỹ phải tạm thời đóng cửa một phần trong lúc còn đang tranh cãi tại Quốc hội Hoa Kỳ về ngân sách hoạt động cho năm tới và ngân sách cho chương trình bảo hiểm toàn quốc (Obamacare).

Ngoại trưởng Mỹ, ông John Kerry đang có mặt tại Á châu đã đến tham dự hai Hội nghị này thay Tổng thống Obama.

Dù cho là vì chuyện nội bộ của nước Mỹ, nhưng việc không có mặt của Tổng thống Obama tại hai hội nghị này đã làm mất nhiều động lượng của 2 cuộc gặp mặt thượng đỉnh, và làm cho nhiều người nghi ngờ về chiến lược xoay trục sang Á châu của Washington.

Riêng phía Trung Quốc, ngay khi biết tin Obama sẽ vắng mặt, Ban Tuyên Giáo Trung Ương đã ra lệnh cho hệ thống truyền thông khai pháo bằng hàng loạt những bài bình luận theo hướng phê phán: Hoa Kỳ giải quyết chuyện nội bộ còn không xong thì thử hỏi sức đâu mà đòi lãnh đạo thế giới.

Mặc dù hai hội nghị này vẫn thường chú trọng về hợp tác mậu dịch là chính, nhưng năm nay vấn đề tranh chấp ở biển Đông giữa các nước thuộc khối ASEAN, đặc biệt là Việt Nam, Philippines với Trung quốc, cũng như những đối đầu giữa Nhật Bản và Trung Quốc đã lấn nhiều vào nghị trình. Và đây cũng là vấn đề quyền lợi của Hoa Kỳ và hầu hết những thành viên còn lại. Thủ tướng Lý Hiển Long của Singapore một lần nữa nhấn mạnh rằng vấn đề biển Đông phải được đem ra thảo luận trong cả hai hội nghị này. Các quốc gia Đông Nam Á và Trung quốc nên chóng hình thành Bộ quy tắc ứng xử trên biển Đông (COC).

Về phía chính phủ Philippines, có lẽ nhận định của giáo sư Renado Cruz De Castro thuộc trường đại học De la Salle là thái độ tiêu biểu. Ông cho rằng việc vắng mặt TT Obama là một điều đáng tiếc, nhưng chẳng có gì nghiêm trọng vì không ảnh hưởng đến những gì mà Hoa Kỳ đã cam kết với các nước đồng minh ở Á châu, trong đó có Philippines. Hiện tại Hoa kỳ và Philippines đang tiến hành đàm phán để gia tăng sự có mặt của quân đội Mỹ ở nước này. Bộ trưởng Quốc phòng Philippines, ông Voltaire Gazmin, cũng xác nhận tin này. Ông cho biết ngoài việc cho phép quân đội Hoa Kỳ đồn trú, chính phủ Hoa Kỳ cũng sẽ giúp hiện đại hóa quân đội Philippines để có thể đủ sức đối đầu với hải quân Trung Quốc trong những đụng độ ở mức cục bộ.  

Theo các quan sát viên về hai hội nghị này thì Bắc Kinh hẳn phải mừng trong lòng trước sự vắng mặt của Tổng thống Obama. Trước hết là vì nó tạo sự đứt đoạn trong động lượng hợp tác quốc tế chống Trung Quốc tại các vùng biển Đông Á và Đông Nam Á. Lý do thứ nhì là vị thế của ông Tập Cận Bình trong hai cuộc hội nghị sẽ sáng giá hơn nhiều vì đứng đầu nước có nền kinh tế mạnh thứ nhì trên thế giới. Một điều được cho là bằng chứng của ý định "thế chỗ Hoa Kỳ" là việc ông Tập đi viếng thăm Malaysia và Indonesia và hứa tăng thêm viện trợ cho hai nước này. Theo các bình luận gia nói trên, giới lãnh đạo Hà Nội nhiều phần cũng đã mừng thầm vì nếu có sự hiện diện của Tổng thống Obama chắc chắn vấn đề tranh chấp ở biển Đông sẽ được đem ra thảo luận rốt ráo hơn nhiều. Các lãnh tụ Việt Nam khó có thể tiếp tục im lặng trong những thảo luận đó. Nhưng lên tiếng thì lại sợ Bắc Kinh khiển trách và trừng phạt, đặc biệt là làm mất mặt chính Tổng Bí Thư kiêm Chủ Tịch Nước Tập Cận Bình.

Liệu các lãnh tụ Bắc Kinh có tiếp tục chia rẽ được các nước như đã thấy tại hội nghị ASEAN ở Campuchia không? Ngoài 2 cuộc thăm viếng Malaysia và Indonesia của Tổng bí thư Tập Cận Bình, họ cũng phái Thủ tướng Lý Khắc Cường đến Brunei tham dự hội nghị Thưọng đỉnh Đông Á (EAS) mở rộng để trấn an các nước như sau: "Truyền thống của Trung quốc là không bao giờ chủ trương bá quyền và bành trướng lãnh thổ, cả mấy ngàn năm lịch sử đã chứng minh rằng Trung quốc luôn duy trì mối giao hảo tốt với lân bang, coi trọng sự hòa bình, ổn định ở Á châu là trên tất cả."

Hiển nhiên, tuyên bố này lập tức gặp phải những phản ứng ngược vì lịch sử các nước còn sống sót chung quanh Trung Quốc còn ghi rõ các cuộc xâm lăng từ nước này. Trong lúc công luận Việt Nam không được cho biết gì về tuyên bố này, thì người Nhật Bản và Philippines phản đối ầm ĩ và đem ra diễu cợt. Mức phản đối nóng đến độ sau lời tuyên bố đó ông Thủ tướng Trung quốc đã tránh không muốn gặp gỡ lãnh đạo hai nước Philippines và Nhật Bản nữa.

Có thể nói thái độ rất khôn ngoan của chính phủ Nhật và Philippines hiện nay là dựa vào lòng dân để lên các chính sách bảo vệ đất nước. Trong khi đó, tại cuối Đại Hội Trung Ương 8 của đảng CSVN vừa diễn ra, Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng vẫn chỉ biết cảnh báo toàn giới lãnh đạo đảng phải coi chừng dân chúng vì "diễn biến hòa bình" mới là mối nguy lớn nhất cho ... Đất Nước.

Ngô Quảng