Nguyễn Ngọc Lanh
- Năm 1953 tôi học cấp 3
ở tỉnh Phú Thọ, toàn cấp chỉ có khoảng 150-200 học sinh, trong đó, số "tản
cư" (gốc Hà Nội, Vĩnh Yên) nhiều hơn số tại chỗ. Vùng kháng chiến (từ Hà
Tĩnh trở ra) vẻn vẹn chỉ có 6 trường cấp 3, do vậy học sinh rất được nể trọng.
Chúng tôi đã lớn tuổi (18-22), vì quy định 7 tuổi mới đi học, qua bậc tiểu học
thời thuộc Pháp đã mất 6 năm; sau đó, do chiến tranh, việc học của mỗi chúng
tôi có thể gián đoạn vài ba năm. Các thầy đều được đào tạo bài bản từ trước
1945, khi giảng bài còn chêm vào những câu tiếng Pháp, nhưng chúng tôi vẫn
hiểu. Tóm lại, chúng tôi đã ở tuổi trưởng thành, đủ hiểu biết để quan tâm tới
xã hội.
- Giữa
năm đó, tin đấu tố và xử bắn "mụ địa chủ gian ác, phản động"
Thị Năm từ Thái Nguyên lan về Phú Thọ. Nghe nói, con "quỷ cái" này ác
"trần đời có một", nhưng ác mức nào thì toàn tin đồn. Phải tới 2
tháng sau, mới có bài báo của CB liệt kê đủ tội của Thị Năm.
Cái tên bài báo
gây ấn tượng đến nay tôi chưa quên: Địa
chủ ác ghê. Ngay hồi đó, chúng tôi đã biết CB chính là cụ Hồ. Chúng tôi
thấy "tử hình vẫn còn quá nhẹ" - dù đó là đàn bà. Câu nói truyền khẩu
được mọi người thán phục, nhập tâm, vì do đích thân cố vấn Trung Quốc dạy: Hổ đực, hổ cái đều ăn thịt người.
Thời nay, tôi tin chắc không ai tưởng tượng nổi uy tín và quyền lực của cố vấn
Trung Quốc. Tuy nhiên, chúng tôi vẫn nhận ra: Cái tên bài báo hơi
"lạ". Lạ ở cái chữ "ghê". Nó chẳng hề thể hiện sự căm ghét,
phẫn nộ gì sất... mà cứ như bọn tôi đùa nhau: Em
ghét anh ghê, tao tức nó ghê; hoặc sướng
ghê, tài ghê, buồn ghê... Rất
khó dịch "ghê" sang ngôn ngữ Tây, Tàu.
Chính sách trên giấy
trắng, mực đen
Sau đợt đấu tố 6 tháng,
tức là tới đầu năm 1954, chính sách CCRĐ mới được công bố trên tờ báo, mà chúng
tôi truyền tay nhau tới nhàu nát. Để tuyên truyền cho "chất trí tuệ"
trong chính sách, cán bộ tỉnh ủy khẳng định rằng các đồng chí cố vấn Trung Quốc
đã góp ý sát sao, sau đó VN còn gửi cho các đảng đàn anh góp ý lần cuối.
Tôi và một số bạn tìm
hiểu "từng chữ, từng ý" ghi trong chính sách, vì gia đình mình có
ruộng. Được chúng tôi đặc biệt quan tâm là các tiêu chuẩn để quy một người là
địa chủ - do một cán bộ tỉnh ủy nói cụ thể. Vài ví dụ. Được coi là địa chủ thường, nếu: 1- diện tích ruộng/đầu người chỉ gấp 4-6 lần mức bình quân chung;
2- phần lớn ruộng phát canh, thu tô; và 3- đó là nguồn sống chính. Chính sách
đối xử là: bị trưng mua hoặc trưng thu một
phần ruộng đất; phần còn lại
phải tự cày cấy. Nếu bản thân địa chủ hoặc con cái tham gia kháng chiến, hoạt
động cách mạng... được gọi là yêu
nước. Nếu hống hách, đánh nông dân, bị coi là cường hào. Nếu gây án mạng, bị
gọi là gian ác. Nếu cộng
tác với giặc Pháp, bị coi là phản
động... Thị Năm đủ các tiêu chuẩn để bị quy kết là đại địa chủ (có đồn
điền) gian ác, phản động... Chúng tôi thấy, tỉnh Phú Thọ chỉ có vài cái đồn
điền lớn (mỗi cái chỉ vài trăm hecta), nhưng chẳng có ông chủ nào gian ác, phản
động. Ông Đào Đình Quang, chủ đồn điền Phú Hộ là phó chủ tịch Mặt Trận Liên
Việt tỉnh; có con là sinh viên quân y. Ông sẵn sàng đón nhận khi biết trường Y
từ Tuyên Quang muốn về đóng ở đồn điền mình. Một vị khác là Trịnh Xuân Nghĩa
(đồn điền Phú Lộc) đã thu dung "dân tứ tán", mở trường dạy con em họ.
Thời ấy, cả huyện Phù Ninh chỉ có hai trường tiểu học.
Khi tôi về làng, nhiều
người thấy tôi nói chính sách vanh vách, liền tới hỏi han. Tôi đưa "giấy
trắng mực đen" ra đối chiếu... khiến ai cũng yên tâm. Những người nhiều
ruộng sẵn sàng "hiến" hết, chỉ giữ lại mức bình quân chung. Hầu như
chẳng có ai đạt mức "cường hào", càng chẳng có ai "gian
ác". Tất cả đạt tiêu chuẩn "yêu nước".
Chính sách một đường,
thực hiện một nẻo
Tôi tìm hiểu kỹ chính
sách CCRĐ vì liên quan tới mẹ tôi. Mẹ tôi suốt đời buôn bán nhỏ, nhưng từ năm
1945 phải quản lý số ruộng đất do mẹ chồng (mất đi) để lại. Đây là ruộng của tổ
tiên, dành để thờ cúng (giao cho con trưởng) - nghĩa là không được bán. Trong 9
năm kháng chiến chống Pháp, mẹ tôi đưa các con theo cơ quan cha tôi, sống bằng
lương (của cha), thu nhập tiểu thương (của mẹ) và tự nuôi gà, trồng rau (của
chúng tôi). Tôi rất yên tâm: Mẹ tôi còn quá xa mới đủ tiêu chuẩn địa chủ
"thường".
Nhưng chính sách một
đường, thực hiện một nẻo. Những người ở quê từng yên tâm sau khi nghe tôi giải
thích về chính sách, chỉ sau ít lâu đều nhất loạt bị coi là địa chủ, hầu hết là
"cường hào", đa số là "gian ác, phản động". Đủ tiêu chuẩn
để bị tịch thu gia sản và đi tù. Không ai được giải trình bất cứ điều gì với
"đội cải cách", mà bị trói, bị lôi ra trường đấu. Nông dân
"tố" họ tội gì, họ bị coi là có tội đó, kể cả hai người bị tử hình
ngay sau khi bị đấu tố. Họ vừa quỳ, vừa lí nhí biện bạch gì đó, nhưng lời họ bị
át đi vì tiếng hô "long trời lở đất" của hàng trăm (hoặc ngàn) người
được "đội cải cách" tụ tập thành bầy đàn. Tất thảy, đúng như dự đoán
của cha tôi. Chả là, cha tôi may mắn có mặt ở cuộc đấu tố Thị Năm trong đợt ông
được cử đi công tác Thái Nguyên. Tới nơi, lẽ ra ông làm nhiệm vụ giáo dục,
nhưng lại bị "huy động" giúp việc Ủy Ban CCRĐ. Đầu tiên là được tháp
tùng các vị trong ủy ban này khi họ tới quan sát thực tiễn buổi đấu tố.
Con ơi! Cụ Hồ cũng
không cứu được nhà ta đâu
Cha tôi nói, tôi có thể
bị đuổi học, vì mẹ tôi sẽ bị quy là địa chủ, không thể thoát được. Cần can đảm
chuẩn bị cho tình huống xấu nhất.
Tôi liền đưa "giấy
trắng mực đen" ra, nói là không thể có chuyện đó. Mặt khác, cha có mọi
điều kiện gửi đơn lên tận ông Hoàng Quốc Việt và UB CCRĐ trình bày sự thật. Sợ
gì? Cha nói: Sợ, là sợ cái dòng chữ "phóng tay phát động quần chúng"
mà cố vấn TQ đòi ta đưa vào văn bản. Đã được "phóng tay" thì đám âm
binh sẽ lộng hành, mà ngay ông phù thủy (tạo ra chúng) cũng không thể điều
khiển chúng được nữa. Sau này, khi dự 3 cuộc đấu tố, tôi mới thấy thế nào là âm
binh được phù thủy thả rông.
Tôi bảo cha: Nghe nói cụ
Hồ có dự đấu tố? Hay là mình thử viết đơn gửi cụ Hồ?
Cha bảo, cha cũng nghe
nói cụ Hồ đích thân chứng kiến tận mắt cuộc đấu tố (cha tôi không dùng
"dự"; mà dùng "chứng kiến"; và theo cha, việc các vị lãnh
đạo phải quan sát, rút kinh nghiệm cuộc đấu tố là việc đương nhiên). Nếu chứng
kiến, hẳn là ông cụ thấy cách kết tội rất không ổn. Nhưng nay, chính cụ cũng
phải tự giữ thân rất thận trọng.
Khi còn ở Thái Nguyên,
cha tôi biết UB CCRĐ đã đưa đủ tài liệu cho cụ, đề nghị cụ viết bài lên án
Nguyễn Thị Năm, cụ chần chừ khá lâu. Cha bảo: Con đã học cấp 3, hãy đọc kỹ văn
phong bài Địa chủ ác ghê, để thấy sự miễn cưỡng. Miễn cưỡng ngay từ cái đầu
bài. Biết rằng bài sẽ được dịch sang Trung văn, cái chữ "ác ghê"
tiếng Việt (rất đùa) khi sang tiếng Trung lại thành "địa chủ cực ác"
- rất nghiêm chỉnh. Cuối bài, còn có 2 câu đối, hẳn là không phải để cho bần cố
nông thưởng thức, mà để người Tàu khen.
Đố ai tìm được bài nào
của CB có văn phong tương tự.
Cuối cùng, đúng như cha
tôi kết luận: Con ơi! Cụ Hồ
cũng không cứu được nhà ta đâu.
Chính tôi được biết
- Tôi không nói về cuộc
đấu tố đầu tiên tôi được dự (ông Nguyễn Hán Công; tử hình); trong đó bọn học
sinh cấp 3 chúng tôi có nhiệm vụ duy nhất là gào thật to: Đả đảo địa chủ ngoan cố. Tôi
cũng không nói về cuộc đấu cuối cùng ở ngoại thành Hà Nội, tôi có mặt trong
đoàn sinh viên Y. Cũng tử hình.
- Mẹ tôi được sửa sai
sớm, nhưng tài sản mất hết, từ "chổi cùn" đến "rế rách".
Nay, tôi xin chọn để nói về 2 địa chủ liên quan tới gia đình tôi: một tử hình,
một bị bỏ đói tới chết.
1) Ông Nguyễn Viết Đạo,
43 tuổi, trong "hội đồng tuế" với cha tôi. Ông là chủ tịch xã, đảng
viên, từng nuôi bộ đội, cán bộ và ủng hộ kháng chiến "không tiếc gì tài
sản"; con trai ông là bộ đội. Khi "đội cải cách" về xã, lập tức
chính quyền thành vô hiệu. Đội bắt ông, trói, giam... ông vẫn bảo vợ con: Đây
là sự nhầm lẫn, vì ông đã đọc chính sách rất kỹ. Khi bị đấu tố, ông vẫn giữ
được bình tĩnh, chững chạc, khiến "đội" rất tức tối. Thời điểm này,
do cố vấn TQ phổ biến kinh nghiệm, nên đã có lệnh "chỉ được bắn địa chủ từ
sau lưng" (để họ khỏi hô: Hồ chủ tịch muôn năm; đảng Lao Động VN muôn
năm"). Ông bị bắn đúng như vậy ngay sau khi bị giải ra khỏi trường đấu.
Ông chỉ kịp quay lại, trừng mắt nhìn tên đao phủ, rồi đổ vật xuống. Tên này,
sau hóa điên. Một địa chủ khác (cùng xã) cũng bị bắn.
2) Cụ Nguyễn Hoán, 80
tuổi, lấy chị ruột của ông nội tôi. Cụ giỏi chữ Hán, biết quốc ngữ; trước 1945
là Hội trưởng Hội Tư Văn của xã. Cụ có nhiều thơ, câu đối, văn mừng cách mạng
tháng 8, ca ngợi cụ Hồ. Năm 1946 khi nghe tin cụ Hồ làm chủ tịch, cụ Hải Thần
làm phó chủ tịch nước, cụ Hoán có câu đối ca ngợi sự đoàn kết, hợp tác:
Hồ - Hải giao thông:
Thiên hạ trị
Minh - Thần hợp tác:
Quốc dân an
Ngay từ khi đảng CS bắt
đầu đề cao đấu tranh giai cấp, cụ tự thấy bất an, đã đưa ra 4 chữ triết lý cho
riêng mình: Nhẫn Nại Xử Thế. Cụ
vẫn không yên thân. Con cháu bị quy là địa chủ (sau được sửa sai) nhưng khi đó
họ không dám chăm sóc khi cụ đói khát, hàng xóm cũng không dám gần... Rốt cuộc,
cụ nằm chết trên giường tới khi "bốc mùi" mới được "đội"
cho phép đem đi.
N.N.L.
RSS Feed
Facebook
Twitter
0 comments:
Đăng nhận xét