Hà Sĩ Phu
(Nhân vụ Charlie Hebdo nghĩ về vũ khí phê phán)
1. Về vụ khủng bố tòa báo Châm biếm Charlie Hebdo
Sự cọ xát, phân định, và đấu tranh
giữa các yếu tố đúng-sai, tốt-xấu, thiện-ác, giữa nhân tính và thú tính, lạc
hậu với văn minh…của thế giới con người đã làm phát sinh một thứ “vũ khí” đặc
biệt là “vũ khí phê phán”, mà mức độ cực đoan tồi tệ nhất là “phê
phán bằng vũ khí”. Phê phán là đấu tranh với nhau dưới mọi hình thức, là
hoạt động thiêng liêng để tiến hóa chỉ loài người mới có, thiếu nó xã hội sẽ
rơi vào tình trạng hỗn mang của loài vật. Phê phán xuất hiện và tồn tại cùng
với loài người và cũng dần dần văn minh hóa cùng với loài người. Nhưng một hoạt
động quan trọng và bao trùm như thế tất nhiên không bao giờ đơn giản.
Hãy tạm gác ra ngoài sự “phê
phán bằng bạo lực, bằng vũ khí” là hình thức kém văn minh mà nhân loại
đang phấn đấu để loại trừ (nhưng nhân loại còn lâu mới đạt được ước vọng đó),
sự phê phán hòa bình có thể tạm gom lại dưới 3 hình thức tùy theo vị thế tương
quan mà người phê phán tự xác định trước đối phương:
– Phê phán chính luận,
vạch cái sai cái xấu của đối tác bằng ngôn ngữ trần thuật, ngôn ngữ “chính
thống” của đối thoại, trong đó người phê phán đặt đối tác, đối phương ngang
hàng với mình.
– Chửi theo đúng
nghĩa đen là hình thức phê phán thường là của giới bình dân bị trị, thấp cổ bé
họng, tuy bề ngoài có vẻ “ghê gớm” nhưng thực chất đây là vũ khí của kẻ
yếu, tự thấy bất lực trước tình hình, không tìm được một “cơ chế”
chính thống nào để giành thắng lợi, thôi thì không thành công cũng thỏa nỗi bực
trong lòng một chút, bởi phương pháp “chửi” ít khi giành được thắng lợi cụ thể.
Ở phạm vi nhỏ thì đó là những cuộc “chửi mất gà” nhưng ở tầm lớn chính là sự
“chửi mất nước”- “chửi quốc hận”, nên dân tộc nào chất chứa căm giận nhưng bất
lực thì thường đưa vũ khí “chửi” lên tầm quốc hồn quốc túy.
- Châm biếm, cười
cợt mới là vũ khí phê phán rất đặc biệt. Ở đây, sự khinh ghét hoặc căm giận lại
chuyển dạng thành tiếng cười, cười nhạo nhẹ nhàng hoặc sâu cay nhưng tê tái cho
đối phương, bởi người phê phán, dù mạnh hơn hay chưa mạnh hơn, nhưng đã đặt
mình ở tư thế đứng trên đối phương mà khuyến cáo, mà cười nhạo cho đối
phương biết mà sửa, dù sâu cay mấy thì vẫn ngầm một ý khoan dung, không thèm
chấp kẻ dưới tầm. Vì thế kẻ bị châm biếm sâu cay thường bị “ngấm đòn”,
thấy bị nhục, bị đau hơn rất nhiều . Trong 3 hình thức phê phán ôn hòa thì châm
biếm gây cười có lẽ là lịch sự và sang trọng hơn cả, nhưng khốn nỗi lịch sự và
sang trọng chính là điều mà kẻ bị phê phán không thể chịu được, bởi họ thấy kẻ
phê phán đứng ở tầm trên mà họ không cãi được.Vậy không nên ngạc nhiên khi thấy
những tín đồ Hồi giáo cực đoan lại căm thù tờ báo châm biếm Charlie Hebdo,
chuyên gây cười cho thiên hạ đến thế. Đối với kẻ bị phê phán bằng cách châm
biếm thì ẩn sau lòng căm thù là tiềm thức tự ái,vô vọng, tự ty.
Tự thấy không thể ngang hàng đối chất, đối thoại, đối biếm, nên chỉ còn cách “phê phán bằng vũ khí”, thứ vũ khí dao búa man rợ của thằng khùng. Dù giết được bao nhiêu người nhưng sâu thẳm trong vô thức họ biết họ thua, càng thua càng khùng càng tàn độc. Càng tàn độc càng thua, đó là cái vòng tự kích không có lối ra của tình trạng văn hóa thấp kém trong cuộc đấu tranh và đào thải.
Tự thấy không thể ngang hàng đối chất, đối thoại, đối biếm, nên chỉ còn cách “phê phán bằng vũ khí”, thứ vũ khí dao búa man rợ của thằng khùng. Dù giết được bao nhiêu người nhưng sâu thẳm trong vô thức họ biết họ thua, càng thua càng khùng càng tàn độc. Càng tàn độc càng thua, đó là cái vòng tự kích không có lối ra của tình trạng văn hóa thấp kém trong cuộc đấu tranh và đào thải.
Một điều khiến cho cục diện phê
phán trở nên phức tạp vì khi anh A phê phán-chê cười anh B là sai là xấu thì
ngược anh B cũng có thể làm như vậy với anh A. Có vẻ như vậy là thật giả bất
phân, sẽ “hòa cả làng” ư? Không đâu, trọng tài sẽ là sự thật, sự thật minh định
bởi thời gian và quần chúng nhân dân tự do. Nhân dân có thể mất tự do nên bị
định hướng trong một giai đoạn nào đấy nhưng không bao giờ mất tự do vô thời hạn.
Song cũng chưa cần đến thời gian và
công chúng, sự phân định có thể tức thời. Người mất gà thật mới có sức mạnh tự
thân để làm cho tiếng chửi có hồn để thuyết phục. Thủ phạm ăn cắp gà thì dù có
tài lấp liếm bao nhiêu cũng không sao có được sức mạnh ấy, họ chỉ có thể dùng
những sức mạnh khác để cầm cự, như dùng bạo lực hay quyền lực chẳng hạn.
Trở lại vụ Charlie Hebdo.
Bọn Hồi giáo cực đoan cũng châm
biếm các họa sĩ Pháp đi, rất công bằng, ai cấm? Nhưng châm biếm sao nổi? Họ
không có sức mạnh của lẽ phải để thốt nên lời châm biếm. Cho nên họ khùng, họ
chỉ có thể dùng vũ khí cố hữu của thằng khùng là bạo lực khủng bố. “Phê phán
bằng bạo lực” là sự đồng quy của hai thái cực, hoặc của bọn phi nghĩa cực đoan
hoặc của chính nghĩa nhưng đang còn hèn yếu, bế tắc chưa tìm ra cách.
Vì thế, tôi đứng hẳn về phía những
người châm biếm, mặc dù biết không phải sự phê phán bao giờ cũng đúng, sự phê
phán cũng được quyền sai như mọi thứ khác trên đời. Phải biết tôn trọng các Tôn
giáo ư? Những hoạt động khủng bố của các lực lượng Hồi giáo cực đoan đã có từ
lâu, đã xảy ra trước sự châm biếm của Charlie rất nhiều, ai mà chẳng biết? Sự
châm biếm là lời cảnh báo rất nhân đạo của nhân loại đối với loại Tôn giáo cực
đoan. Những người Hồi giáo không cực đoan dù oan uổng cũng phải liên đới chịu
trách nhiệm trước bọn đồng đạo cực đoan kia. Chừng nào những người Hồi giáo
nhân ái chưa có tiếng nói chính thức chối bỏ và có hành động trừng trị hữu hiệu
đối với bọn đồng đạo cực đoan thì họ phải chịu chung sự phê phán là đương
nhiên. Cũng giống như chừng nào đảng Cộng sản không có khả năng trừng trị bọn
tham nhũng và bán nước từ trong đảng của mình sinh ra thì chừng ấy chính ĐCS
phải gánh lấy sự phê phán tội “tham nhũng và bán nước” trước lịch sử, làm sao
khác được?
Những kẻ bịt toàn thân trong tấm
trùm đen, tay lăm lăm cây dao nhọn, chuẩn bị cắt cổ, chọc tiết, phanh thây
những con tin để đòi tiền chuộc thì không được quyền nhân danh một con người,
làm gì có quyền nhân danh một tôn giáo? Và tôn giáo nào cho chúng được phép
nhân danh thì cái gọi là “tôn giáo” ấy hoàn toàn không còn chỗ đứng trong cộng
đồng các tôn giáo của nhân loại. Phê phán thứ quá khích đội lốt tôn giáo ấy
hoàn toàn không phải là đả kích tôn giáo, xin các nhà hảo tâm, đạo đức nhẹ dạ đừng
lầm. Dùng hình thức châm biếm để phê phán tính thú vật ấy là còn quá nhẹ nhàng
và nhân ái đối với chúng. Toàn nhân loại phải hiệp lực để đẩy lùi đại nạn thú
tính ấy, để đẩy chúng vào bóng đêm rừng rú của thời tiền sử, trả lại cho nhân
loại sự yên bình, chứ không thể vì chúng quá “mạnh”, quá ác hoặc quá tinh vi mà
Chính nghĩa phải rút lui rồi tự trách đồng đội của mình sao lại dại dột phê
phán chúng, dù chỉ phê phán bằng sự chê cười! Kẻ thù càng hung hãn xảo quyệt
thì càng phải hiệp lực để tìm bằng được cách trừng trị. Thế giới Nhân tính lại
thua thế giới Thú tính hay sao, nếu thế làm gì có Tiến hóa? Bênh vực hay tránh
né bọn tà giáo cực đoan không phải là tôn trọng tôn giáo mà là làm nhục danh
hiệu tôn giáo, làm nhục các tôn giáo chân chính.
Tóm lại:
– Cười hay châm biếm gây cười là
hình thức phê phán lịch sự, văn minh, ở tầm cao hơn đối tượng được/bị châm biếm.
– Châm biếm là một động lực thúc
đẩy tiến hóa, thúc đẩy văn minh, nên châm biếm phải là một quyền trong nhân
quyền, như một bộ phận của tự do tư tưởng, tự do ngôn luận, tự do báo chí.
– Mỗi người có quyền thích hay
không thích hình thức châm biếm nhưng đã là quyền thì phải được pháp luật quốc
tế và luật trong nước bảo vệ, không ai được ngăn cản hay ngăn cấm.
– Cũng như mọi hình thức phê phán
ôn hòa khác, châm biếm có thể đúng cũng có thể sai nên tất nhiên ai cũng có
quyền “phản châm biếm”. Châm biếm khác với vu cáo, vu cáo thì đã có quy định
rất cụ thể trong luật mà nước nào cũng có.
Nói một cách dễ hiểu thì một người
trong xã hội có quyền “Cười” châm biếm và rất nên biết cười và gây cười để “giã
từ những hư hỏng, tệ đoan một cách vui vẻ”.
2. Dân tộc tự phê phán.
– Có nên viết về khuyết tật của
người mình không?
Trong các quy mô phê phán thì sự phê
phán các tính cách của Dân tộc mình có một ý nghĩa vô cùng trọng đại, nó
giúp cho sự canh tân và phát triển toàn cục của một xã hội, một quốc gia. Biết
ưu điểm của Dân tộc để tự hào và biết nhược điểm để sửa chữa, cả hai mặt đều
quan trọng, nhưng khi người ta bằng lòng với quá khứ và hiện tại thì thường thiên
về tự hào, trái lại khi muốn có thay đổi cho hiện tại và tương lai thì tự nhiên
sẽ xuất hiện nhu cầu phải tự phê phán Dân tộc, giống như khi con người muốn chạy
về phía trước thì môi trường tự nhiên sinh sức cản và ta phải làm sao thắng
được các lực cản ấy. Ví dụ khi Hồ Chí Minh muốn vận động dân chúng làm cách
mạng thì năm 1926 trong một bài giảng ở Quảng Châu đã đề cập đến “hai nhược
điểm lớn của dân Việt là mất đoàn kết và …không biết hay biết rất ít về tình
hình toàn cầu”, ngoài ra “vấn đề lớn nhất ở làng bản Việt Nam là vấn đề sĩ diện
và ngôi thứ” (1). Muốn vận động dân chúng để cứu nước các cụ Phan Châu Trinh,
Phan Bội Châu cũng phải phê phán nhau và phê phán dân tộc quyết liệt. Từ khi
chủ nghĩa Cộng sản sụp đổ, trước nhu cầu phải đưa xã hội thoát khỏi một giai
đoạn sai lầm nghiêm trọng, nhu cầu tự phê phán những nhược điểm của người Việt
mình lại một lần nữa nổi lên, lôi cuốn nhiều tác giả với nhiều bài viết, trong
đó nhà văn Vương Trí Nhàn là một tác giả có nhiều đóng góp.
Từ sau năm 1975 bên cạnh xu hướng
tự sướng, tự ca ngợi, ngồi chễm trệ ở chốn bình yên mà nhấm nháp ly rượu chiến
thắng thì nhà văn hóa Cao Xuân Hạo đã kịp thời cảnh báo “Một nhà hiền triết cổ
đại có nói rằng, một trong những nhân tố quan trọng nhất khiến cho một dân tộc,
một triều đại, một nhà vua, một tướng lĩnh sa đọa nhanh nhất chính là một trận đại
thắng lẫy lừng khiến cho người ta có ảo giác là mình bất khả chiến bại, mình là
tinh hoa của nhân loại, mình là tuyệt đối hoàn hảo. Đó chính là dấu hiệu chắc
chắn nhất của sự suy đốn và đồi bại. Cho nên, sau một thắng lợi lớn,
nguy cơ suy vong của một dân tộc không những không mất đi, mà còn tăng gấp bội”
(2) . Trái với lời răn đã quen khi viết phê bình là phải “nghiêm túc, đúng mực, không
quá lời, để đối tượng dễ tiếp thu”, GS Cao Xuân Hạo nói thẳng ra rằng phê phán
Dân tộc là: “phải phóng tay phát
động lòng dũng cảm của họ lên, dẹp lòng tự ái dân tộc
đến tối đa”, có thể dùng “giọng điệu giễu cợt cay độc đến đâu
chăng nữa”, “còn phải làm cho mỗi người Việt thấy xấu hổ những
nhược điểm ấy một cách sâu xa”, “dù những lời chê bai của họ chỉ đúng với một
thiểu số không đáng kể”.
Vậy đó, ý kiến GS Cao Xuân Hạo mà
tôi tin chắc mỗi người trí thức còn nặng lòng và còn “khổ tâm” với dân tộc mình
đều phải đồng tình, là những ý kiến quyết liệt, minh bạch và chính xác, nên đọc
kỹ lại nhiều lần.
3. Nhưng tự phê phán Dân tộc mình lúc này coi
chừng nguy hiểm.
Ở đây tôi xin phép được dẫn một ví
dụ thiết thân vì nghĩ rằng nó có tính điển hình: một phía đang “đắc ý” với Dân
tộc để giữ yên, một phía muốn “phê” Dân tộc để có đổi mới nên người ta ghét
nhau đến mức quy kết nhau đến tội “phản quốc”, tội nặng nhất trong luật hình sự.
Ấy là vào năm 2000. Sau khi thấy
khối Cộng sản Đông Âu đổ sụp, không ít người tin chắc chế độ CS Việt Nam cũng sắp đổ
theo, từ đó rủ nhau ký một kế hoạch hành động chuẩn bị cho sự đổ ấy, kế hoạch
có tên “Kết ước năm 2000”. Nhưng trong một cuộc phỏng vấn tôi đã quả quyết “CS
Việt Nam
không dễ đổ như Đông Âu, đừng vội mừng” ( tôi nói y như giọng bênh vực Đảng của
Ban Tuyên giáo CS vậy). Hai ông Đỗ Mạnh Tri và Nguyễn Gia Kiểng ở Pháp viết thư
hỏi tôi đại ý “căn cứ vào đâu mà tôi có ý kiến ngược đời như vậy”, tức là cần
phân tích những đặc điểm riêng của Việt Nam. Tôi viết 2 bức thư trả lời (3),
tuyên bố không ký vào văn bản “Kết ước” đó và giải thích vì sao tôi không ký.
Nếu chỉ có thế thì chắc ĐCS đã “khen thưởng” tôi rồi. Nhưng khốn nỗi ở nội dung
của lời giải thích, trong đó có mấy ý nổi bật khiến cho chúng tôi, tôi và ông
Mai Thái Lĩnh (4) bị khởi tố tội “phản bội Tổ quốc”, cấm tự do đi lại và ngày
hai buổi lên làm việc hỏi cung với An ninh của Bộ Công an suốt 8 tháng trời!
Đại ý luận điểm của tôi về tính
cách của Dân Việt Nam
và ĐCSVN như sau:
– Là thân phận bị mấy nghìn năm cai
trị bởi vua chúa và kẻ thù khổng lồ phương Bắc nên đã hun đúc trong người VN
tính khôn vặt, khôn lỏi, không thể chống đối ra mặt nên phải giả vờ phục tùng
để tồn tại, nhưng bên trong phải tính toán sao cho có lợi nhất. Vì thế Dân với
Đảng cùng giả vờ tôn vinh nhau nhưng bên trong tìm cách vô hiệu hóa ngón đòn của
nhau để giữ gìn hoặc vun vén lợi ích riêng. Cặp hôn phối “mạt cưa mướp đắng”
này cứ thích nghi với nhau, còn sống được với nhau mấy chục năm nữa. Khi ĐCS
nói “Đổi mới hay là chết” là họ khiêm tốn quá đấy, cứ yên tâm, ở Việt Nam này
CS không đổi mới tử tế gì cũng chưa chết như Đông Âu đâu.
– Ở châu Âu nếu có tảng đá khổng lồ
chắn ngang xa lộ thì người ta hò nhau giải quyết tảng đá, nhưng người Việt Nam
chẳng dại đối đầu với tảng đá, mỗi anh đều khôn lỏi tìm đường hẻm để lách qua,
cuối cùng ai cũng đi qua nhưng tảng đá vẫn còn nguyên, mọi người gặp nhau đều
khoái trí, phục nhau là khôn.
– Ở VN sẽ chẳng có gì đổ hết, vì
muốn đổ thì vật phải có một hình dạng để đứng lên như cái chai, cái cốc. Việt
Nam là một thể vô định hình như một khối bùn nhão, không định hình thành một
chủ nghĩa gì cả, chỉ vá víu chắp nhặt hẩu lốn mỗi thứ một tí để tồn tại nên
chẳng có hình thù gì để mà “đổ”! Vả lại một dân tộc lạc hậu vẫn có thể “đi lên”
theo đuôi nhân loại văn minh theo kiểu ký sinh như con chấy con rận bám trên
lưng con hổ thì cũng tung hoành khắp nơi như con hổ đó thôi.
– Xã hội Việt Nam như một con đường
làng chật hẹp, đoàn người cứ phải đi sau Đảng như đi sau một con trâu mộng sừng
nghênh ngang nhọn hoắt, ai vượt lên thì nó húc chết, đành kiên trì đi sau nó
một cách chậm chạp, thỉnh thoảng nó lại ị cho một bãi… Xã hội Việt Nam như một
đồng cỏ khô nhưng một que diêm không thể làm bùng cháy vì đồng cỏ đã được Đảng
phun chất chống cháy rồi…
– Tất cả những đặc điểm ấy của
người Việt Nam là do truyền thống quý báu 4000 năm để lại cũng chỉ đúng một
phần, phần lớn là nhờ Đảng ta đã dày công đào tạo, dạy dỗ…
Đại lược là như thế, đã không ký
vào văn bản chống Đảng, lại bảo Đảng này còn lâu mới đổ, bênh Đảng hơn cả Ban
Tuyên giáo nhưng chỉ vì cái giọng cười cợt châm biếm, khinh bạc mà bị khởi tố
đến tội phản quốc.
Nhưng chẳng hiểu sao sau 8 tháng
hỏi cung, chúng tôi chuẩn bị tinh thần ra tòa với cái án tù hai chục năm là nhẹ
cho tội phản quốc, thì đùng một cái có lệnh đình chỉ vụ án, thật là súyt chết!
(nghe đồn chúng tôi thoát chết vì trong Bộ Chính trị không nhất trí, từ đấy cứ
thấy trong BCT có mâu thuẫn với nhau là chúng tôi mừng lắm).
Nhưng chưa xong, vụ án bị đình chỉ,
không ra tòa, nhưng cái “tội” dám châm biếm cả “ý Đảng” lẫn “lòng Dân” thì
không tha được. Nguyễn Như Phong, phó biên tập của tờ An Ninh Thế giới viết một
bài dài “Mặt thật của một vài người mượn danh hiền sĩ” (5), cứ như báo An ninh
có quyền thay mặt quan tòa quy tội chúng tôi đủ điều, trong đó có một đoạn dài trích
lời châm biếm của HSP đối với thực trạng xã hội Việt Nam:
“Hà Sĩ Phu viết về nhân dân
Việt Nam bằng ngôn từ như thế này: Vô lý, nhân dân chết cả rồi sao? Chết cả
rồi, bị tiêm thuốc chết cả rồi. Số còn ngoắc ngoải thì không phải là nhân dân,
hay nói cho công bằng thì họ chỉ được là công dân loại hai, như dân thiểu số
vùng cao. Đừng thấy đám đông phóng xe máy, nghe máy bộ đàm, gõ máy vi tính, hát
karaoke, báo cáo trên tivi về thành tích biết làm giàu, lĩnh giải này giải khác
mà tưởng nhân dân đang sống mãnh liệt. Vẫn tưởng có cơm ăn áo mặc, vẫn ngày biết
thêm một vài thứ văn minh mà trước đây chưa từng được biết tới…vẫn được nước
ngoài viện trợ, vẫn có khối thứ để tự hào, vẫn thấy con hơn cha tưởng nhà có
phước… Bao kẻ anh hùng đánh giặc ngoại xâm lại trở nên hèn mạt và vô cùng nhỏ
bé trước danh lợi, thần quyền và thế quyền. Kẻ có dũng thì ngu dốt, kẻ có trí
thì hèn, kẻ có trí có dũng thì láu cá vị kỷ bất nhân…”
Và theo Nguyễn Như Phong thì một kẻ
đã phê phán Dân tộc mình như thế thì “phải trục xuất Hà Sĩ Phu ra khỏi Đà
Lạt. Nhưng thưa bà con, trục xuất đi đâu, liệu có quốc gia nào sẵn lòng nhận
những người như vậy không, còn trên đất này đâu chả là đất Việt và chỗ nào là
chỗ mà ông ta yêu quý? Trong vụ án này Hà Sĩ Phu đóng vai trò là người cầm đầu,
hung hăng nhất trong việc đòi xóa bỏ chế độ XHCN và sự lãnh đạo của Đảng Cộng
sản Việt Nam, đòi từ bỏ chủ nghĩa Mác-Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, vận động
các tổ chức quốc tế, các chính phủ gây sức ép làm xâm hại đến độc lập, chủ quyền
của Nhà nước Việt Nam”.
Thực tình thì HSP mới chỉ làm mỗi
một việc là phê phán ôn hòa, nhưng cái giọng thì hay ví von, châm biếm: phê
phán chủ nghĩa Mác-Lê phi khoa học và độc đoán, phê phán những những nhược điểm
của tính cách dân Việt Nam đã tạo ra mảnh đất màu mỡ cho chủ nghĩa kia mọc rễ
và nương náu, chậm bị đào thải, chứ HSP đã làm được gì đâu mà đại tá công an
Nguyễn Như Phong đã quá phong tặng? Có người bạn đã thân ái nhận xét: “Cũng
nội dung ấy nhưng ông đừng ví von, châm biếm người ta mà cứ nghiên cứu, kiến
nghị, góp ý như một con dân trong hệ thống thì đâu đâu khiến ngưới ta phát
khùng lên như thế? Thôi rút kinh nghiệm!”. Vâng, nhưng bảo một người có
máu châm biếm như Charlie Hebdo đừng vẽ biếm họa nữa mà hãy viết một bài góp ý
chân tình với Hồi giáo đi thì cuộc đời đã chẳng còn là cuộc đời.
Lời kết
Phê phán là một vũ khí mà Tạo hóa
đã ban cho để Con người biết dìu dắt nhau thoát khòi thế giới súc vật dã man và
ngày càng biết sống cho ra Con người. Vũ khí phê phán ôn hòa đang mở ra hy vọng
để có thể chấm dứt sự “phê phán bằng vũ khí”. Nhưng những hệ quyền lực chỉ biết
chọn độc tài làm phương thức sinh tồn thì họ rất ưa miệt thị người khác chứ không
chấp nhận cho người khác phê phán mình, nên họ không thể dùng vũ khí phê phán
ôn hòa và công bằng, mà cứ kiên trì con đường “phê phán bằng vũ khí”, từ dao
búa và chất nổ, đến trại giam, tù ngục, hay bạo lực côn đồ.
Châm biếm là một hình thức đặc biệt
trong vũ khí phê phán, người phê phán tự xác định mình đứng ở tầm cao hơn cái
Ác, chọc để phát ra tiếng cười, để nhân loại có thể giã từ những khuyết tật
của mình một cách vui vẻ.
Vì thế, con người văn minh rất cần
biết và cần quen với vũ khí châm biếm, biết cười nhạo những bất toàn của chính
mình cũng như của đồng bào, đồng loại.
H.S.P.
Chú thích:
(1) GS Trần Quốc Vượng- Cần sửa
đổi lề lối nghiên cứu lý luận-Xưa và nay 20/2/2001(2) GS Cao Xuân Hạo- Có nên viết về khuyết tật của người mình không – http://www.chungta.com/co_nen_viet_ve_khuyet_tat_cua_minh_khong.html
http://diendan.nuocnga.net/showthread.php?p=43175
(10-11-2009)
(3) Hai bức thư HSP gửi NGK và ĐMT
(http://www.hasiphu.com/vuanIII_20.html)(4) Năm 2000 tôi vẫn bị khống chế lai rai nên chưa có Internet, thư Email phải nhờ ông Mai Thái Lĩnh chuyển giúp.
(5) Báo An ninh thế giới, từ số 210. ra ngày 4/1/2001
Tác giả gửi BVN
DienDanCTM
0 comments:
Đăng nhận xét